Yara – jilet izi giderme

Yara izi “Scar” (skar şeklinde okunur) nedir?

Skar normal yara iyileşme olayının bir sonucu olarak oluşur. Bir yaralanma ile oluşan kesi veya bir ameliyat yarası ne kadar dikkatli ve usulüne uygun şekilde onarılsa bile kalıcı bir iz daima oluşur. Ancak bu izin kabul edilebilir, gizlenebilir ve belli belirsiz olması önemlidir. Plastik cerrahi sanatı ancak bunu sağlayabilir. İzsiz ameliyat yoktur. Estetik dikiş adında bir dikiş tekniği yoktur. Lazerle dikiş konulamaz.

Yara iyileşmesi sonucu oluşacak skarın kalitesi kişiden kişiye ve vücut bölgelerine göre farklılık gösterir. Bu nedenle skarın ne şekilde sonuçlanacağını önceden kestirmek mümkün değildir. Başlangıçta gergin ve düzensiz şekilde olabilir zamanla daha düzgün bir hal alır. Yine başlangıçta kızarık ve kabarık şekilde olan skarlar 12-18 ay içinde daha yumuşak ve soluk renkli hale dönüşürler.

Bir skarın iyileşme dönemi sonunda kabul edilebilir ve eniyi durumda olması için skarlı bölgeye masaj uygulanabilir. Masaj cildin alttaki dokulara düzensiz şekilde yapışmasını önler. Uygun şekilde yapılan masajın yaranın olgunlaşmasını hızlandırdığı yani kızarıklık ve düzensizliği azalttığı kabul edilmektedir. Masaj skarı hafifçe okşamak tarzında değil alttaki dokulara doğru itecek şekilde bastırılarak, günde birkaç kez 5 dakika süre yapılmalıdır. Banyodan sonra yapılması sağlık verilir.

Masaja ne zaman başlanacağına ameliyatı yapan doktor karar verir. Çünkü yara dikişler alınmış olsa bile masaj için henüz elverişli durumda olmayabilir.

Skar ve güneş ışığı ilişkisi önemli bir konudur. Skarlı alanlar normal cilde göre güneş ışığına daha hassas durumdadır. Ameliyat olan kişilerin skar olan bölgelerini kuvvetli ve direk gelen güneş ışığından (plajda öğle saatlerinde güneşlenme gibi) 12-18 ay süre ile kaçınmaları tavsiye edilmektedir. Gündüz şartlarında yüksek değerli güneş koruyucu kremler (SPF,Sun Protection Factor) ve geniş kenarlı şapkalarla yüz güneşten korunabilir. Güneş koruyucu krem açıkta olan el sırtı için de kullanılmalıdır.

Yara iyileşmesinin erken dönemlerinde, güneşlenme yada ultraviole salonlarında bronzlaşma skarlı alanlara zararlı etki yapar. Böyle bir durumda skarlı alanlar alacalı bir görünüm kazanır. Ayrıca sıcak skarlı alanlarda kaşıntıya neden olur Bu nedenle güneşte yanmaktan ve brozlaşmaktan kaçınmak erken dönemde gereklidir.

Skarların yok edilmesi mümkün değildir. Önerilen çeşitli krem, ve bazı cihazların kullanımı, skarın dış görünümünde belli ölçüde düzelme sağlayabilir ancak hiçbir zaman yok edilemez. Örneğin yanık izlerini, dövme lekelerini ve doğum sonrası oluşan çatlakları yok eden bir yöntem yoktur.

Hangi nedenle oluşursa oluşsun meydana gelmiş skarların Scar Revision denilen cerrahi tedavisi, plastik cerrahinin zor konularından biridir. Hiçbir skar tamamen yok edilemez. Plastik Cerrahide skarların görüntüsü masaj ve ameliyatla daha kabul edilebilir, daha az belirgin hale getirilebilir yada örneğin saçlı deri gibi doğal anatomik bölgelerde gizlenebilir. Skarların oluşumunda yaranın boyutları ve derinliği, yaranın olduğu anatomik bölgenin kanlanması, kişinin deri kalınlığı ve rengi, skarın yönü gibi pekçok faktörün etkisi vardır. Başlangıçta görünümü iyi olmayan skarlar zamanla daha kabul edilir bir hale gelir. Oluşacak yara izininin kişi tarafından ne derece kabul edileceği de kişiden kişiye fark gösterebilir.

Skar revizyonu ameliyatı kararını vermeden önce ilk ameliyattan veya yaralanmadan sonra 6-12 beklenmesi tavsiye edilmektedir.

Skar revizyonu plastik cerrahinin konusudur. Seçilen hekim ile tüm ayrıntılar, olabilecek olumlu ve olumsuz sonuçlar enine boyuna konuşulmalıdır. Kişi beklentilerini çok iyi belirlemelidir.

Her ameliyatın riski olduğu gibi bu ameliyatın da riski vardır. Normal koşullarda çok büyük ve geniş olmayan skarlar lokal anestezi ile ameliyat edilebilir. Ancak enfeksiyon, kanama, ve nüks olasılığı vardır.

Keloid

Keloid abartılı yara iyileşmesi olayı olarak tanımlanabilir. Skar genellikle kalın, düzensiz ve yara kenarlarının dışına taşmış şekilde olur ve kaşıntılıdır. Çevre dokulara göre kırmızımsı yada daha koyu renkli olabilir. Keloid vücüdun herhangibir yerinde oluşabilir. Ancak çoğunlukla gövde ön yüzü omuzlar sırt ve kulak memesinde gelişir. Daha çok esmer insanlarda ortaya çıkar. Yaş ilerledikçe ortaya çıkma şansı azalır.

Bir anormal yara iyileşmesi tipi olan Keloid steroid türü ilaçların yara içine enjeksiyonu ile tedavi edilir. Bu işlem skar dokusunun kırmızımsı rengini, kaşıntısını azaltır. Bazı olgularda küçülmesine neden olabilir. Bu tedavi yanıt vermezse skar dokusu ameliyatla çıkartılır yara tabaka tabaka dikilir. Bu lokal anestezi ile yapılabilen bir işlemdir. Kişi kısa amanda 1-2 gün içinde işine dönebilir. Geniş skarlarda deri nakli ile kapatma gerekli olabilir.

Hangi yöntem kullanılırsa kullanısın keloidlerde nüks etme eğilimi vardır. Bazen eskisinden daha büyük boyutlarda ortaya çıkabilir. Bu nedenle hem ameliyat ve hemde aynı anda steroid enjeksiyonları, şua tedavisi kombinasyonu uygulanabilir. Ameliyat sonrası özel basınçlı sargı yada giysi kullanılması gerekli olabilir. Bu işlem 1 yıl kadar sürebilir.

Keloid tedavisinde uygulanan işlemlerin 2-3 yılda bir tekrarlanması gerekebilir.

Hipertrofik skar (Hypertrophic scar)
Keloide göre daha az abartılı bir yara iyileşmesi şeklidir. Çok defa keloidle karıştırılır. Hipertrofik skar yara sınırlarının dışına taşmaması özelliği ile keliodden ayrılır. Diğer özellikler birbirine benzer. Tedavi yaklaşımı keoid ile aynıdır.

Kontraktür (Contracture)

Yanık ve doku kaybına neden olan yaraların iyileşmesi o bölgenin ileri derecede büzüşmesi ile sonuçlanabilir. Buna “Contraction” denir. Ortaya çıkan kontraktür alttaki dokuları da etkilediğinden eklem bölgelerinde hareket kısıtlılığı olur.

Yanık veya diğer nedenlerle oluşan kontraktürler ancak ameliyatla düzeltilebilir. Kontraktüre neden olan doku tamamen çıkarıldıkdan sonra yara deri nakli veya Z-Plasty, W-Plasty gibi flep denilen doku kaydırma yöntemleri ile kapatılır. Gereğinde doku genişletme (Tissue expansion) yöntemlerinden yararlanılır. Ameliyat sonrası fizik tedavi gerekebilir.

Yüzdeki yara izleri
Yüzdeki ameliyat veya yaralanma izleri hipertrofik skar tarzında olmasa bile görülebilir halde olduğu için kozmetik bir sorun olabilir. Tedavi aynıdır. Skar ameliyat ile ya normal yüz çizgilerine uydurulur yada gizlenebilir. Ancak hiçbir zaman yok edilemez. Ameliyat dışında önerilen yöntemler belki daha az belirgin olmasına yardımcı olabilir. Yara izlerini ameliyat ve ameliyat dışı yöntemlerle tamamen yok eden bir tedavi yoktur. Amaç sadece daha kabul edilebilir bir görünüm sağlamak olmalıdır.

Yüzdeki yara izlerinin bazıları mekanik aşındırma “Dermabrasion” denilen yöntemle daha kabul edilebilir bir hale getirilebilir ancak bu yöntem de skarı tamamen yok edemez. Son zamanlarda mikrodermabrasion adı verilen yöntem kullanılmağa başlanmıştır. Ancak sonuç çok farklı değildir. Skarlarda ameliyat dışı önerilen tedavi yöntemleri birkaç seans gerektiren zaman alıcı yöntemlerdir.

Skar revizyonu ameliyatından sonra doktorun tavsiyelerine kesin olarak uyulmalı özellikle güneş ışığından kaçınılmalıdır. Ameliyatla elde edilecek düzelmenin derecesinin yaranın boyutlarına, anatomik yerleşimine, kişinin cilt yapısının kalitesine, rengine sigara kullanıp kullanmamasına, ameliyat sonrası bakıma bağlı olduğu ve başlangıçtaki görüntünün hoş olmayacağı, düzelmenin 6-12 ay sürebileceği hatırdan çıkarılmamalıdır.