Beyin üzerinde çalışmalarını sürdüren bilimadamlarına göre, beynin saklama kapasitesi konusu halâ gizini koruyor. Harvard Ãœniversitesi psikoloÄŸu Daniel Schacter, 1996’da yazdığı ”BelleÄŸin PeÅŸinde”adlı kitabında, bir arkadaÅŸla öğle yemeÄŸine çıkmak gibi basit bir iÅŸi gerçekleÅŸtirmek için bile, yoÄŸun bir zihinsel faaliyetin sürdürüldüğünü söylüyor. Önce arkadaşın dış görünümüne iliÅŸkin bellek kayıtları taranacak; sonra restoran seçilecek; daha sonra seçilen restorana giden güzergah saptanacak vs.
Öncelikle beynin bilgisayardan farklı olduÄŸunu akıldan çıkartmamak gerek; ancak aralarındaki parallelliÄŸi de gözardı etmemekte fayda var. Bu analojiden yola çıkarak beyni inceleyen bilimadamları, masaüstü bilgisayarında olduÄŸu gibi beyinde de iki tip bellek olduÄŸunu belirtiyor: ”Cari bellek”ÅŸu andaki bilgileri depolar; ”Uzun vadeli bellek”ise bunları ilerisi için saklar.
Yaygın kanının aksine beyin her ÅŸeyi kaydedip, daha sonra kullanmak üzere beynin kıvrımları arasına gömmez. Cari bellekteki kayıtlar, bilgisayarın RAM’ine (Random-access memory) benzer ve hemen silinip gider. Cari bellek, basit hesaplamaları yapmaya veya çevirdikten sonra unutulan telefon numaralarını anımsamanıza yardım eder. Yine RAM gibi uzun süreli kayıt yapmaksızın analiz ve keÅŸiflerde bulunmanıza olanak saÄŸlar.
Uzun vadeli bellek, sabit disk (veya sürücü) gibi çalışır. Eski bilgi ve deneyimleri, beynin “serebral korteks” denilen bölgesinde saklar. Korteks adı verilen beynin dış kısmı, 10 milyar civarında sinir hücresini barındırır. Bu hücreler elektriksel impuls ve kimyevi maddeler aracılığı ile birbiriyle iletiÅŸim kurar.
Bir görüntü, bir ses veya bir fikir algılandığı zaman bu nöronların içinde özel bir alt grup harekete geçer ve her zaman bunlar orjinal konumlarına geri dönmezler. Onun yerine, birbirleriyle olan bağlantılarını güçlendirirler. Bu durumda, bu ağı harekete geçiren herhangi bir şey, orijinal algıyı bellek olarak öne çıkartır.
”Bizim, anı olarak deÄŸerlendirdiÄŸimiz her ÅŸey, sinir hücrelerinin son aldığı baÄŸlantı ÅŸekillerinden baÅŸka birÅŸey deÄŸildir”diye konuÅŸan Johns Hopkins Ãœniversitesi Tıp Fakültesi Bellek Hastalıkları KliniÄŸi BaÅŸkanı Dr. Barry Gordon, belleÄŸin çalışma ÅŸekline iliÅŸkin ÅŸu bilgileri veriyor: ”Her yeni anı, korteksin tamamını saran binlerce nöronu devreye sokar. EÄŸer bu anı hemen kullanılmaz ise hızlı bir ÅŸekilde silinip gider. Oysa sık aralıklarla kullanılan anı baÄŸlantıları, doku içinde daha derinlere iÅŸleyerek yerini saÄŸlamlaÅŸtırır.”
İstenirse bazı anılar, uzun vadeli belleğe atılabilir. Bunun yolu alıştırma yapmaktır. Ne var ki bellekten bir bilgiyi çıkartmak veya ilave etmek bilinçle yapılmaz. Hipokampus denilen beynin iç kısmındaki iki parçalı küçük organ, bu çıkartma veya ekleme işlemini otomatik olarak yapar.
Bilgisayarın klavyesine benzeyen hipokampus, kumanda masası gibidir. Nöronlar, kendilerine ulaÅŸan bilgileri hipokampusa gönderir. Hipokampus buna olumlu yanıt verirse nöronlar daha kalıcı bir aÄŸ örmeye baÅŸlar. Ancak ”geç”iÅŸareti verilmez ise deneyim sonsuza dek silinir gider.
Hipokampus’un verdiÄŸi karar iki önemli faktöre baÄŸlıdır. Ä°lki, bilginin duygusal bir önem taşıyıp taşımamasıdır. Bu baÄŸlamda beyin, ilgi alanına giren konular dahilinde kendine özel bir dünya kurar ve bu dünyada belirleyici etken duygulardır.
İkinci faktör, beyne giren bilginin daha önceki bilgilerle bir bağlantısının olup olmamasıdır. Bilgisayar, aralarında bağlantı olan bilgileri ayrı ayrı depolar; oysa beyin, bilgiler arasında bağlantı kurmak için didinir durur. Beyin, kısaca, yeni bilgileri daha önce varolan bilgilerin ağına düşürmek için çabalar. Bu durumda bilginin kaydedilmesi, eğitim ve kültür farkına bağlı olarak kişiden kişiye farklılık gösterir.
Beyin, ileride kullanma ÅŸansı en yüksek olan bilgileri depolayarak yaÅŸanabilir bir dünya yaratmaya çalışır. Columbia Ãœniversitesi’den sinirbilimci Eric Kandel, bu olguyu şöyle açıklıyor: ”Günlük yaÅŸamda karşılaÅŸtığımız çerçöp bilgiyi yolumuzun üzerinden çekerek dikkatimizi önemli olanlar üzerinde yoÄŸunlaÅŸtırırız. Her ÅŸeyi anımsayabilmek Tanrı’nın bir lütfu gibi görünse de sonuç hiç de iç açıcı deÄŸildir.
Mesleki yaÅŸamımda insanüstü belleÄŸe sahip kiÅŸiler tanıdım. Bu kiÅŸiler, bir olayla ilgili her türlü ayrıntıyı hatırlarlar. Sayılar ve sözcükler konusunda harika bir belleÄŸe sahiptirler. Ancak bunların pek çoÄŸu soyut düşünce konusunda çok büyük sorunlar yaÅŸar. Deneyimlerini filtreden geçirme yeteneÄŸinden yoksun olan bu kiÅŸiler, olaylardan anlamlı bir sonuç çıkaramazlar.”
Ne YediÄŸini Unutmak
Connecticut’ta bir fabrikada işçi olarak çalışan H.M.’nin 1953 yılında tıbbi kayıtlara geçen durumu yeralıyor. O tarihte 27 yaşında olan H.M. ÅŸiddetli sara nöbetleri geçirmektedir. Cerrahlar, faydası olur umuduyla H.M.’nin hipokampusunu ameliyatla çıkartırlar. Ameliyat, H.M.’nin sara nöbetlerinin ÅŸiddetini azaltırken, belleÄŸinde varolan bilgilere zarar vermez. Ne var ki H.M.’nin belleÄŸi bu tarihten sonra kayıt yapma yeteneÄŸini yitirir. Sabah kahvaltısında ne yediÄŸini anımsamak bir yana kimse ile dostluk kuramaz.
Boston Ãœniversitesi araÅŸtırmacıları 1993 yılında bu vaka ile ilgili ÅŸunları söylüyordu: ”Ameliyatından 40 yıl sonra H.M. ne yaşını, ne de yaÅŸadığı yeri biliyor. Günlük tarihi bile söylemekten aciz.”
Hipokampusu devreden çıkartmanın tek yolu ameliyat değil. Alzheimer da organı yavaş yavaş bozar ve yeni anıların oluşmasını engeller. Normal yaşlanma süreci de belleğin zayıflamasına yolaçar.
Otopsi raporlarına göre 60 ve 70 yaÅŸlarında, her on yılda bir beyin, kütlesinin %5 ile 10’unu yitirir. Görüntü testleri de hipokampus ve frontal korteksin giderek faaliyetini yitirdiÄŸini gösteren önemli tekniklerdir. Dolayısıyla gençler yaÅŸlılara oranla bellek testlerinde daha baÅŸarılıdırlar.
Bugün uzmanlar, bellek testlerindeki bu farkın, kaygı uyandıracak kadar önemli olmadığını kaydediyor. Uzmanlara göre alzheimer veya damar hastalıkları gibi özel bir hastalık söz konusu olmadıkça, yaşlılık düşünüldüğü kadar belleğe zarar vermez; en kötü ihtimale göre kayıt ve anımsama hızı düşer ve ufak yanılgılar meydana gelir. Örneğin bellek testlerinde yaşlıların aldığı ortalama puanlar, yaş ilerledikçe düşmekle birlikte, bazı seksenliklerin kolej öğrencilerinden daha yüksek puanlar aldığı da görülmüştür.
merhaba ben 21 yaşındayım son 3 yıldır bendede başladı unutkanlık her geçen gün artıyo doktora gitmedim emama böle giderse gitcem en çok şunu yaşıyorum mesela bir yere gittiğim zaman mağazaya ordan çıktıktan sonra hangi yöne gitceğimi unutuyorum. birde adres bulamıyorum birde birisiyle konuşuktan sonra onunla ne konuştuğumu unutuyorum. sen beana bunu demiştin ya dio ban bnede hatırlamaıyorum diyorum cvp yazın lütfen doktora gitmeme gerek varmı
arkadaşlar bu hastalık çok hassas bir hastalıkdan ibaret hemen bir beyin cerraha görükmelisiniz günden güne artmakda bir problemle karşı karşıyasınız herkeze geçmiş olsun.
39 yaşındayım bende bazı şeyleri unutuyorum okuyorum bir şeyi ertesi gün aklımda kalmıyo yaşın verdiği bir şeymi yoksa bir hastalıkmıdır?(annem öldükten sonra iğne vurulmuştum hap yutmuştum doktorda 4 sene önce bunun etkisi olurmu?)
ben 27 yaşındayım çok unutkan olmaya başladım bunun nedenlerini ögrene bilirmiyim allah herkese saglık versin
17 yaşındayım ve çok unutkan olmaya başladım bazen 5 dk önce bile konuştuğumu unutuyorum artık çok zorlanıyorum hatırlamada birazda olsa korkmadım dersem yalan olur kötü bişeydir diye korktum bunu nedeni açıklarmısınız lütfen!!!
evet ben 17 yaşındayım bu aralar bazı ÅŸeyleri çok fazla unuttmaya baÅŸladım bunu en büyük nedeni ne olabilir beni aydınlatırsanız sevinirim…. 21,03,2009 tarihinden bu yana çok fazla unutkanlık olmaya baÅŸladı bunun nedenini açıkllarsanız sevinirim!!!!!
20yaşındaym ve fena halde unutkanım bu yüzden çok tepki ayorum
ne yapmam lazm bilmiyorum bunun güngeçtikçe dahda artyo ve bu beni korktyo lütfen bir şeyler söyleyin ne yapmam lazm
ya ben 12yaşından beri çok unutkanım şimdi 13 yaşındayım ve derslerime çalışsam bile hemen unutuyorum ve sonra mesela bana annem bişidedigi zaman ailemden biri sordugu zamn bilmiyorum unuttum diyorum ve çok tepki alıyorum bu unutkanlık yüzünden ders notlarım biraz zayıf geldi ya bu unutkanlıgım nereye kadar yaaaa
bıktım artık çaresi yokmu bunu yaaaa
selam bende 25 yaşındayım son ikisenedir unutkanlık yaşıyorum her gecengün artığını anlıyorum arkaşlarımın bile isimlerini hatırlada zorluk cekiyorum cokiyibildiyim kouları anlatmakta zorluk yaşıyorum neyapmakmalıyım teşer ederim
ben 19 yaşındayım ve hayatım boyunca unutkanlım yüzünden okulda sıkıntı yaşadım mesela yazılıya çalışıyrum yazılıya gircem an herşeyi unutuyrm tanıdığım kişileribir iki defa grdüm kişiyi bir ay sonra görim hatrlayamıyorum en büyük üzüntüyüde ünvste sınavına girdim de yaşadım çalıştım herşeyi unutum için ne kadar çalıştıysamda iii bir puan alamadım hata doktrada gittim b12 verdiler kullandım ama fayda etmedi napmalıyım bilemiyorum da küçüğüm ya ileriyo doğru artarsa korkuyorum lütfen bana yardımcı olun şimdi den tşk ederim
bn de aynı dk öncsini unutuyom çok üzüyo bni bu durum ne ypcamı blemiyom
Ben bazen ne yaptığımı bilmiyırum. her hangi bişeyi alıyorum elime oynuyorum sonra biri çağırıyor beni veya yapmam gereken başka bişe olduğunu hatırlıyorum ve elimdekini nereye koyduğumu unutuyorum bir işi yaparken başka bir iş ile uğraşıyorum mesela masayı siliyorum ve televizyonun kumandası mutfakta kalmın ne geziyorsa onu götürüyorum oturma odasına ve elimdeki bezi nereye kattığımı unutuyorum sonra deli divane gibi arayıp duruyorum televizyonun üstüne kumandanın altına koymuşum bazen bole dalgın da olabiliyorum bunun bir tedavisi yokmu ?
ben cok unutkanım bunun bı tedavısi
varmı
çok unutkan oldum bir dk öncesini bile hatırlayamaz hale geldim artık bu halim beni endişelendiriyo ne yamalıym yaaaaaaaa
merhaba ben 17 yasındayım ve calısıyorum bu aralar cok sık verdım sozlerı yapmam gereken ıslerı ve hatta bazen yapmakta oldum seyı unutuyorum bu daha oncelerı cok seyrektı ama su anda cok sık karsılasmaya basladım ne yapmam gerekır yardımcı olur musunuz?
çok güzell bir site.. Bir şey soracağım; bi yakınım bazen ani unutkanlıklar yaşıyo yaptığı bir şeyi veya gecırdıği zamanı ertesi gün hatırlamıyor ama bu sık olmuyor 3 4 kez oldu önemli bişey olabilir mi?