Nevarji
Ağrı vücutta herhangi bir yerde ortaya çıkan hoş olmayan duygu olarak tanımlanmaktadır. Kronik ağrılar nosiseptif ağrı ve nöropatik ağrı olarak iki başlıkta incelenebilir. Nosiseptif ağrı, organ veya doku hasarına bağlı olarak gelişir ve periferik sinir sisteminde ağrı reseptörlerinden kaynaklanır. Nöropatik ağrı ise periferik ve santral sinir sisteminde sinirlerin kendi hasarından kaynaklanan tamamen farklı mekanizmalar üzerinden işleyen bir ağrı çeşididir.
Çeşitleri
En sıklıkla görülen spesifik nevralji çeÅŸitleri: Trigeminal Nevralji, Postherpetik Nevralji, Oksipital Nevralji ve Glossofarengeal Nevralji’dir. Sinir hasarına baÄŸlı vücudun belli bölgelerinde ortaya çıktığında o bölgenin ismiyle de adlandırılabilirler. Mesela oldukça nadir görülen interkostal nevraljilerde kaburgaların arasında yanıcı batıcı tarzda aÄŸrılar ortaya çıkabilir. Fakat bu durum oldukça nadir görülmektedir.
TRÄ°GEMÄ°NAL NEVRALJÄ°
Nevraljiler arasında en sık gördüğümüz tip Trigeminal Nevralji’dir. Trigeminal sinir kafa sinirlerinin beÅŸincisidir ve yüzün duyusal innervasyonunu ve çiÄŸneme kaslarının çalışmasını saÄŸlar. 3 dalı vardır. Birinci dalı alın, kaÅŸ ve gözün üstünü, ikinci dalı üst dudak kenarına kadar olan yanak bölgesini, üçüncü dalı da alt dudak kenarından baÅŸlayan çene bölgesini besler. Yüzün tek bir yarımında trigeminal sinirin dağıldığı alanda ani, paroksismal (fasılalarla gelen), ÅŸimÅŸek çakar tarzda ÅŸiddetli aÄŸrıya trigeminal nevralji denir. Çok nadir olarak iki taraflı görülebilir. Genelde tek bir dalı; en sıklıkla da ikinci dalı tutar.
Hastalarda yüze dokunulmasıyla, yemek yerken, traş olurken, bir şey içerken, diş fırçalarken, makyaj yaparken, konuşurken, yüz yıkarken, gülerken ve hatta bazen konuşurken bile ağrı ortaya çıkabilir. Bu hastalar genellikle bu ağrılarla diş hekimlerine başvururlar; hatta tanı konmadan önce bir çok hasta ağrı tarafındaki bütün dişlerini çektirmiş olurlar.
POSTHERPETÄ°K NEVRALJÄ°
Zona hastalığı Herpes Zoster virisünün sebep olduğu bir hastalıktır. Sinire yerleşen virüs sinirin innerve ettiği dermatom (yayılım yolu) boyunca ağrı, kaşınma ile tanımlanır ve cittle suçiçeği benzeri cilt lezyonları görülür. Uygun tedavi uygulandığında cilt lezyonları ve akut şiddetli ağrı 2-4 haftada geçer. Bazı dırumlarda ağrı hiç geçmeyebilir ya da döküntüler geçtikten bir dönem sonra tekrar başlayabilir. Genelde kabul edilen görüş cilt döküntüleri geçtikten 3 ay sonra ağrının hala devam etmesi Postherpetik Nevralji (PHN) olarak tanımlanmaktadır. Zona sonrasında postherpetik nevralji gelişimde bazı risk faktörleri mevcuttur. İleri yaş hastalarda PHN görülme oranı daha yüksektir. Akut hastalık sırasında deri döküntülerinin fazla olması ya da akut ağrının şiddetli olması da PHN gelişiminde risk faktörü olarak kabul edilmektedir.
OKSÄ°PÄ°TAL NEVRALJÄ°
Kafanın arka tarafında ense kökünden tepeye kadar olan bölgede duyuyu oksipital sinirler sağlar. Bu sinir trasesi boyunca şimşek çakar tarzda yanıcı, sürekli ağrılar oksipital nevraljiyi düşündürür.
GLOSSOPHARENGEAL NEVRALJÄ°
Bu durum da oldukça nadir görülmekle birlikte oluşturduğu semptomlar açısından oldukça önemlidir. 9. kafa çifti olan glossofaringeus sinirinin paroksismal ağrılı hastalığıdır. Ağrılar dil ve boyunda hissedilir. İleri durumlarda hastalar yutamazlar ve tükürükleri ağızdan akar. Bazen ağrı ataklarına kardiyovasküler senkop (bayılma) atakları da eşlik edebilir.
Nedenleri
Nevraljinin nedenleri tam olarak anlaşılabilmiş değildir. Sinirin kendi hasarlanmasına bağlı, sinir üzerindeki baskıya bağlı ya da sinirin fonksiyonundaki değişikliklere bağlı olarak nevralji gelişebilir. Akılda tutulması gereken bir diğer durum da bazı durumlarda nevraljinin sebebinin bulunamayacağıdır.
ENFEKSÄ°YONLAR
Geçirilmiş enfeksiyonlar da sinirleri etkileyebilir. Mesela postherpetik nevralji suçiçeği virüsünün oluşturduğu zona hastalığından sonra ortaya çıkan bir komplikasyondur. Zonanın ardından kaşıntı ve döküntüler geçtikten sonra devam eden yanıcı, batıcı ağrılar postherpetik nevralji olarak tanımlanmaktadır. Postherpetik nevralji gelişme oranı yaşla birlikte artmaktadır. Yaşlılarda görülme oranı daha yüksektir.
DEMYELÄ°NÄ°ZAN HASTALIKLAR
Akut Dissemine Ensefalomyelit (ADEM) Multiple sclerosis (MS) gibi hastalıklarda sinirlerin etrafını saran myelin kılıfı kaybolur. Buna demyelinizasyon denir. Sinirin etrafındaki koruyucu madde kalktığı için bu hastalıklarda nevraljiler daha sık görülür.
BASI
Sinirin üzerinde oluşacak bir bası da nevraljiye sebep olabilir. Kemik, ligament denilen bağlar, kan damarları ve tümörler sinirlerin üzerine bası oluşturarak nevraljiye sebep olabilir. Trigeminal nevraljide de sebep genellikle sinirin beyin sapından çıktığı yerde bir damar basısıdır.
DÄ°YABET
Kanda dolaşan yüksek kan şekeri düzeyi hem kılcal damarlara da hem de sinirlerin kendisine zarar verir. Bu zarardan kaynaklı olarak da diyabetik periferik polinöropati gelişir. Ellerde, ayaklarda uyuşmalar ve yanmalar ortaya çıkar. Bu nevralji tipi daha çok ellerde, ayaklarda, bacaklarda ve kollarda görülür. Daha az sıklıkla da kronik böbrek yetmezliği, kanser ilaçlarının yan etkilerine, flurokinolon grubu antibiyotiklere, travmalara ve kimyasal uyaranlara bağlı olarak görülebilir.
Belirtileri
Nevralji tipine bağlı olarak vücudun belli noktalarında lokalize olarak ortaya çıkan yanıcı, batıcı tarzda, bazen elektrik ya da şimşek çarpması şeklinde olabilen, genellikle fonksiyon kaybının eşlik etmediği ağrılardır.
Tanısı
Nevralji tanısı anamnezle yani hastanın anlattığı hikayeyle konur. Hekimler hastanın anlattığı ÅŸikayetlerden yola çıkarak tanıdan şüphelenmeli ve hastaya tanıya götürecek doÄŸru soruları sormalıdır. Trigeminal nevraljiden şüphelenilen olgularda muhakkak beyin MRI’ı çekilerek trigeminal sinire bası yapacak bir tümör ya da baÅŸka bir patoloji ekarte edilmelidir.
Tedavisi
Nevraljilerin tedavisinde öncelikle ilaçlar kullanılmaktadır. Bir epilepsi ilacı olan Karbamazepik Trigeminal nevralji tedavisinde ilk uygulanması gereken ilaçtır. Bir çok hasta uzun yıllar boyunca bu tedaviye ağrısız bir hayat sürebilirler. Bazı hastalarda ise ilaç tedavisine hiç bir şekilde yanıt alınamaz ya da ilaca hızla direnç gelişebilir.Bu durumda diğer ilaçlara geçmek gerekir. İlaçların fayda etmediği durumlarda ya da ilaç kullanmak istemeyen genç hastalarda mikrovasküler dekompresyon denilen 5. sinirin beyin sapından çıktığı yerde üzerine basan damarı kaldırmak için uygulanan cerrahi yöntem günümüzde oldukça az komplikasyonlarla rahatlıkla uygulanabilmektedir. Beyin ameliyatını kaldıramayacağı düşünülen olgularda sinirin kafatasını terkettiği delikte bulunarak radyofrekans ile sinirin duyusal komponentinin öldürülmesi işlemi uygulanabilir.
Postherpetik Nevralji’de santral etkili nöropatik aÄŸrı ilaçları, antidepresanlar, nonstereoid antienflamatuar ilaçlar kullanılabilir. Farmakoterapi ile sonuç alınamayan olgulara sempatik sinir blokajı ya da radyofrekans uygulamaları yapılabilir.
Oksipital nevraljide oksipital sinir bulunarak üzerine kortikostreroid ve lokal anestetik ajan karışımlarının uygulanması oldukça iyi sonuçlar vermektedir. Bu enjeksiyonların tedavi süreleri geçicidir fakat uygulama basit olduğu için mükerrer kereler uygulanabilir.
Glossofarengeal nevraljide de günümüzde en etkin tedavi yöntem cerrahi tedavidir. Trigeminal sinir tedavisindeki mikrovasküler dekompresyon bu sefer 9. sinir üzerindeki baskıyı kaldırmak için uygulanabilir.
Görüldüğü üzere nevraljiler hasta hayatını ciddi anlamda zorlaştıran, psikososyal uzanımları olan hastalıklardır. Fakat birçok tedavi yöntemi mevcuttur. Siz de buna benzer ağrılar çekiyorsanız muhakkak bir uzman doktordan randevu almayı ihmal etmeyiniz ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi alınız.
Dr. Öğr. Ãœyesi – Aydan Sarp
Nöroloji İ.A.Ü. VM Medical Park Florya
Kaynak: medicalpark.com.tr
