Makat Çatlağı, Anal Fissür

Anal fissür, Halk arasında bilinen adıyla MAKAT ÇATLAĞI, anüs (makat) kenarındaki deride oluşan çatlağa-yırtığa verilen isimdir. Makat (anüs) bölgesini örten deride kaşıntı, kanama, yanma ve ağrıya neden olur. Hastaların çoğunda kabızlık şikayeti bulunmaktadır. Anal fissürlerin önemli bir kısmı ameliyat gerekmeden ilaçla tedavi edilebilirken, ilaç tedavisinin başarısız olduğu durumlarda hastalar ameliyat edilir.

Anal Fissur Belirtileri

Makatta Ağrı

Hastalar sıklıkla dışkılama sırasında meydana gelen yanma ya da yırtılma gibi bir ağrı tanımlarlar. Ağrı dışkılama sonrası dakikalar ya da saatler sürebilir. Ağrı, sfinkter kasının (anal kanal çevresinde dışkılama alışkanlığını kontrol eden kas) spazmına (kasılmasına) bağlıdır. Bazen hastalar ağrı nedeniyle dışkılamadan kaçabilirler.

Makattan Kanama ve Dışkıdan Kan Gelmesi

Genellikle az miktarda parlak, kırmızı kanamadır ve tuvalet kağıdında görülebilir veya damla damla kan gelebilir.

Makat Kenarında Şişlik (Anüste Ele Gelen Meme Oluşumu)

Fissürün dış kenarında şişme sonucu cilt kabartısı gelişebilir. Hasta makat bölgesinin temizliği sırasında bu şişlikleri fark edebilir. Eline memeler geldiğini söyleyebilir.

Makat Bölgesinde Kaşıntı (Anüste Kaşıntı)

Fissürün ardışık olarak iyileşip tekrar açılması sırasındaki akıntı, kaşıntıya yol açabilir. Makat çevresindeki rahatsızlıkların belirtileri birbirine çok benzerlik göstermektedir. Doğru tanı ve tedavi için doktorun muayenesi çok önemlidir. Bu bölgenin hassasiyeti nedeniyle sıklıkla şikayetlerini saklayan hastalar, başkalarının kullandığı ilaçlar veya doktorun bilgisi dışında eczanelerden temin edilen ilaçlar ile şikayetlerini giderme çabası içine girerler. Sık karşılaşılan bu durum gereksiz zaman kaybına ve altta yatan önemli hastalıkların geç teşhis edilmesine sebep olmaktadır. Yukarıdaki şikayetleri olan hastaların “kulaktan dolma” tedavi yöntemlerini denemeleri, “nasıl olsa geçer” düşüncesiyle rahatsızlıklarını önemsememeleri, hastalıkların ilerlemesine ve tedavisi daha zor bir aşamaya ulaşmasına neden olacaktır.

Anal Fissur Nedenleri

• Yoğun kabızlık, Sert, kuru (taş gibi) bir dışkının zorla makattan geçmesi sırasında bu bölgeyi yırtması ile oluşur.
• Yoğun ishal
• Beslenme değişiklikleri: diyetteki lif oranının azalması kabızlığa ve kabızlıkta makat çatlağına neden olabilir. Son zamanlarda özellikle protein diyeti gibi tek türde beslenme dönemi sonrasında birçok kişide bu tür makat çatlaklarına rastlanmaktadır.
• Sürekli dışkı yumuşatıcı (laksatif) kullanımı
• Crohn Hastalığı: altta yatan hastalığın tedavisi, genellikle fissürü iyileştirir.
• Hamilelik döneminde ve lohusalığın ilk iki ayında görülürler.
• Makat yolu ile cinsel temas (arkadan ilişki, ters ilişki, anal seks) sonrasında
• Lösemi hastalığı
• Bağışıklık sistemi zayıflaması
• Bisiklet, motosiklet veya ata binme gibi sporlar sırasında makat bölgesine gelen küçük darbeler (mikrotravma)

Anal Fissur Tedavisi

Makat çatlağından korunmak için fazla ıkınmadan kaçınmak, baklagiller ve sebze gibi lifli yiyeceklerden tüketmek, günde 2 litreden fazla su içmek, bebeklerde alt bezini sık değiştirmek büyük önem taşıyor. Anal fissürlerde tedavi yöntemine, fissürün bazı morfolojik özellikleri dikkate alınarak ve bazı basit basınç ölçümleriyle karşılaştırılarak karar veriliyor. Bazı hastalardaki anal fissür sorunu ‘aysbergin suyun üstünde görünen kısmı’ şeklinde ortaya çıkabiliyor. Bu nedenle altta yatma olasılığı olan iltihabi bağırsak hastalıkları, kadınlarda rektosel (fıtık) gibi daha önemli hastalıklar tetkik edilmelidir.

Ayrıca hastanın kalın bağırsağında bir sorun olup olmadığının tespitine yönelik inceleme yapılması gerekebiliyor. Ancak kalın bağırsağın incelenmesi için yapılması gereken kolonoskopi incelemesi, genellikle bu hastaların fissürlerinin tedavi edilip kısmen rahatlamasının ardından uygulanıyor. Tedavi için nitratlı kremler, botoks uygulaması, cerrahi gibi yöntemlerden hasta için en etkili, güvenli ve ekonomik olanı tercih ediliyor. Tedavi şekli anal fissürün akut ya da kronik olmasına göre değişiyor. Akut fissürlerde ayrıntılı diyet önerileri, sıcak banyolar, gerekirse gliseril trinitrat kremi ile tedavi ediliyor.

Diyet düzenlemeleri
Posa bırakan gıdalar ve günde 2 litre su tüketilmesi önemli. Buna karşın acı, ekşi ve baharatlı gıdalar kısıtlanıyor.

Ilık su banyoları
Özellikle dışkılama sonrası ve gerekirse tekrarlanan tarzda makat bölgesinin ılık duş tutularak temizlenmesi (sabun sürmeden) ve ılık suyla rahatlatılması ya da su masajı fayda sağlıyor.

Dışkı yumuşatıcıların kullanımı
Mutlaka doktor kontrolünde olması koşuluyla dışkı yumuşatıcı ilaçlar sert dışkının çatlağı daha fazla tahriş etme etkisini azaltıyor.

Spazm giderici ve lokal anestezik kremler
Çok yaygın olarak kullanılıyorlar. Hastada belirgin rahatlama sağlıyor. Nitrogliserinli kremlerin genellikle günde iki kez kullanılmaları öneriliyor. Fazla miktarda kullanıldığında tansiyonu düşürerek bazı hastalarda baş ağrısı, baş dönmesi, terleme ve baygınlık hissi gibi yakınmalara yol açabiliyor.

Kronik anal fissürlerde ise GTN krem veya Botoks enjeksiyonu ile uygun hastalarda ameliyatsız tedavi sağlanabiliyor.

Kaynak: medikalakademi.com.tr

Anal fissürün tedavisinin temelinde makatta oluşan çatlağın iyileşmesi için makat çevresini saran kasların gevşetilmesi ve tekrar çatlak oluşmasının engellenmesi vardır. Klasik cerrahi tedavide makat çevresi kaslarının bir kısmının kesilerek gevşeklik sağlanmaktadır. Ancak ilerleyen yaşlarda ve zaman içinde makat kaslarının yetersiz gelmesi ile gaz ve gaita kaçırma meydana gelebilir. Bu kasın kesilmesi geri dönüşümsüzdür . Bu nedenle klasik cerrahiye alternatif olarak daha çok estetik amaçlı olarak kullanılan Botilismus toksini ( Botilussmus toksini ) ile tedavi uygulanmaya başlamıştır.

Botilismus toksiniun makat çatlaklarına etkisi nedir?

Botilismus toksini uygulanmasını takiben 2-6 ay süre ile uygulanan makat kasında geçici bir felç oluşturur. Makatta oluşan gevşeme ile dışkı daha rahat geçmekte ve makat çatlağı yada yırtığı vücut tarafından iyileştirilmektedir. Makat çatlağının iyileşmesi için makat kaslarında geçici bir gevşeme sağlanır ve çatlağın iyileşmesi için süre kazanılır. Bu sürenin sonunda yeterli iyileşme sağlanırsa botilismus toksini tedavisinin tekrarı gerekmez. Ancak yeterli iyileşme sağlanamaması durumunda tedavi tekrar edilebilir.

Botilismus toksini tedavisinin etkinliği nedir?

30 İÜ botilismus toksini uygulanması ile hastaların %85’inde başarı sağlanmaktadır. Ancak %5-15 hastada botilismus toksini tedavisine rağmen başarı sağlanamayabilir. Bu durumlarda makatta çatlak oluşturabilecek diğer hastalıklar araştırılmalıdır.

Botilismus toksini tedavisi herkese uygulanabilir mi?

Gebeler, Emziren lohusalar , anal fistülü olanlar, 18 yaş altı ve 70 yaş üstü hastalarda uygulanması tavsiye edilmemektedir.

Tek başına botilismus toksini uygulaması yeterli midir?

Kabız olmamak için düzenli sağlıklı besinler tüketilmeli ve bol içilmelidir. Kahve ve alkol tüketimi azaltılmalıdır. Düzenli spor yapılması fayda sağlamaktadır. Dışkılama alışkanlığı düzenli olmalı ve yaşam tarzı düzenlenmelidir. Diyet ve diğer önlemlere dikkat edilmemesi makat çatlağının tekrar ihtimalini arttırmaktadır.

Kaynak: esentepehastanesi.com.tr

Anal Fissurün Ameliyatı

Makat çatlağının (anal fissür) ameliyatı öncesinde makat bölgesi lavman ile cerrahi girişime hazırlanır. Günümüzde birçok cerrah lavmana gerek duymadan makat bölgesi girişimlerini gerçekleştirmektedirler.

1. Fissürektomi
Makat çatlağının cerrahi olarak kesilerek çıkartılması işlemidir.

2. Makatın genişletilmesi (anal dilatasyon)
Genel anestezi (narkoz) veya belden uyuşturma (spinal anestezi) altında makatın cerrah tarafından genişletilme işlemidir. Geçmişte makat çatlağı (anal fissür) tedavisinde uygulanan tek başına makatın genişletilmesi işlemi veya anal dilatasyon ameliyatı % 40 gibi bir nüks oranını getirdiğinden günümüzde dışkı tutma sorunu olabilecek yaşlı veya risk grubundaki hastalarda tercih edilir. Bu teknikte bile cerrahın aşırı genişletme yapmasına bağlı olarak ortalama % 20 oranında gaz veya dışkı kaçırma sorunu doğabilmektedir.

3. Lateral internal sfinkterotomi (makat iç kasının kesilmesi)
Günümüzde makat çatlağının (anal fissür) cerrahi tedavisinde en yaygın olarak kullanılan teknik lateral internal sfinkterotomidir. Bu tekniğin temeli, makat bölgesinde dinlenme basınçlarının yüksek olmasına neden olan, iç makat kasının (internal anal sfinkter) cerrah tarafından kesilmesi prensibine dayanır, ancak bazı hastalarda sfinkterotomi girişimine rağmen, makat dinlenme basınçları yüksek kalabilmektedir. Ameliyat sıklıkla genel anestezi (narkoz) veya bazen belden uyuşturma (spinal anestezi) ile gerçekleştirilir. Az sayıda cerrahın bu ameliyatı lokal anestezi (sadece makat bölgesinin uyuşturulması işlemi) ile gerçekleştirdiği bilinmektedir, ancak hasta konforu açısından çoğunlukla bu yöntem pek rağbet görmez. Makat çatlakları ön veya arkada olduklarından lateral internal sfinkterotomi işlemi makatın sağ ve sol yanından makat iç kasına ulaşarak gerçekleştirilir. Lateral internal sfinkterotomi ile birlikte çoğunlukla çatlağın çıkıntısı (hipertrofik papilla) ve derideki uzantısı (skin tag) da alınır. Makat çatlağı tedavisinde sfinkterotomi ameliyatı açık veya kapalı teknikle yapılır. Açık teknikte iç makat kası kesilir ve yara açık bırakılır, kapalı teknikte ise iç makat kası kesildikten sonra deriye dikiş atılır, ancak bu teknik bu kapalı alanda makat apsesi gelişme riski nedeniyle daha az tercih edilmektedir. Ayrıca, ameliyat sırasında makat bölgesine markain, bupivakain gibi bölgesel anestezik maddeler enjekte edilir ve böylelikle ameliyat sonrasında hastanın ağrısı belirgin şekilde azaltılmış olur ve böylelikle ağrı kesici ilaçların gereksiniminde belirgin azalma olmaktadır. Ameliyat akşamında hasta ayağa kaldırılır, oturma banyosu yaptırılır ve yemek verilir. Lateral internal sfinkterotomi sonrasındaki iki ay içinde, hastaların yakınmalarında % 90 oranında düzelme görülmektedir. Lateral internal sfinkterotomi girişimi sonrasında dönemde (ilk bir ay) ortalama % 4 oranında gaz ve dışkı kaçırma komplikasyonu gözlenirken, geç dönemde bu oran % 35 düzeyine çıkabilmektedir. Bu nedenle, son yıllarda Botoks tedavisi, flep tekniği gibi iç makat kasının korunduğu yöntemler tercih edilmektedir.

a. Açık teknik
Lateral internal sfinkterotomi ameliyatı sıklıkla iç ve dış makat kası arasındaki deride (intersfinkterik alan) yaklaşık 0.5-1 cm’lik bir kesi yapılarak, iç makat kası bağırsaktan ayrılır ve iç makat kası (internal anal sfinkter) kesilir ve bu teknik ‘’açık sfinkterotomi’’ olarak adlandırılmaktadır.

b. Kapalı teknik
iç ve dış makat kası arasındaki deride (intersfinkterik alan) küçük bir kesi yapılarak bıçak (bistüri) ile intersfinkterik alana girilir ve bisturinin ucu iç makat kasına (internal anal sfinkter) doğru yönlendirilerek, cerrahın el yordamı ile iç makat kası (internal anal sfinkter) kesilir ve bu teknik ‘’kapalı sfinkterotomi’’ olarak adlandırılır.

Ameliyat sırasında, bazı cerrahlar çatlak olan bölümü de çıkartırken (fissürektomi) yada elektrokoter adı verilen aletle yakarken, bazıları çatlağı çıkartmazlar. Lateral internal sfinkterotomi ile birlikte çoğunlukla çatlağın çıkıntısı (hipertrofik papilla) ve derideki uzantısı (skin tag) da alınır. Makat çatlağı tedavisinde sfinkterotomi ameliyatı açık veya kapalı teknikle yapılır. Açık teknikte iç makat kası kesilir ve yara açık bırakılır, kapalı teknikte ise iç makat kası kesildikten sonra deriye dikiş atılır, ancak bu teknik bu kapalı alanda makat apsesi gelişme riski nedeniyle daha az tercih edilmektedir. Lateral internal sfinkterotomi ameliyatında teknik olarak en önemli nokta, makat dış kasının (eksternal anal sfinkter), bu girişim sırasında zarar görmemesidir. Lateral internal sfinkterotomi işlemi sırasında makat dış kasının (eksternal anal sfinkter) hasarlanması dışkı ve gaz tutamama sorununa rastlanır. Ayrıca, ameliyat sırasında makat bölgesine markain, bupivakain gibi bölgesel anestezik maddeler enjekte edilir ve böylelikle ameliyat sonrasında hastanın ağrısı belirgin şekilde azaltılmış olur ve böylelikle ağrı kesici ilaçların gereksiniminde belirgin azalma olmaktadır. Ameliyat akşamında hasta ayağa kaldırılır, oturma banyosu yaptırılır ve yemek verilir. Lateral internal sfinkterotomi sonrasında, hastalarda iki ay içinde % 90-92 oranında düzelme görülmektedir. Uzun dönemde ise, % 0-15 (ortalama % 5) nüks ve % 0-15 arasında dışkı ve gaz kaçırma komplikasyonu görülür. Ameliyat sonrası erken dönemde (ilk bir ay), tek başına lateral internal sfinkterotomi yapılan vakalarda % 30, fissürektomi (fissürün çıkartılması) ve lateral internal sfinkterotomi yapılan vakalarda % 40 oranında gaz ve dışkı kaçırma yada inkontinens görülebilir.

4. Basınç kontrollü sfinkterotomi
makat çatlağının nüksü için iç makat kasının yetersiz kesilmesi sorumlu olabilir. Buna karşın dış makat kasının bazı liflerinin kesilmesi, gaz ve dışkı kaçırma ile sonuçlanabilmektedir. Bu nedenle iç makat kasının ne az, ne de fazla kesilmesi, yada kararında kesilmesi çok önem arz eder. Bu amaçla, anal manometri adı verilen ve makat kaslarının basınçlarını ölçmeye yarayan cihaz yardımı ile makat basınçlarını kontrol ederek kademeli ve kontrollü sfinkterotomi yapılabilir. Bu sayede gaz ve dışkı kaçırma komplikasyonu riski çok büyük ölçüde ortadan kaldırılabilir.

5. Fissürektomi ve kaydırma (flep) tekniği
makat çatlağı, yırtığı veya fissürün olduğu alan cerrahi olarak çıkartıldıktan sonra bu çıkartılan alana çevre dokulardan kaydırma (flep) yapılarak doldurulur (anoplasti).

6. Lazerle fissürün yakılması
Lazer ışınları ile ameliyathane koşullarında anal fissür veya makat çatlağı alanı yakılarak buharlaştırılır (vaporizasyon).

7. Radyofrekans (RF) ile sfinkterotomi
Makat iç kası (internal anal sfinkter) radyofrekans (RF) ile kesilebilir.

Hasta ameliyat sonrasında ne kadar sürede iyileşir?

• Makatta ağrı sıklıkla birkaç gün içinde ortadan kalkar.
• Hasta ortalama 3-4 gün içinde işine geri dönebilir.
• Tam iyileşme birkaç hafta içinde olur.

Kaynak: taviloglu.com

Anüs Çatlağı ile karışabilen diğer hastalıklar nelerdir?

• Basur (hemoroid), apse
• İnflamatuar barsak hastalıkları (crohn hastalığının makat tutulumu)
• Cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklar (kondilom, sifiliz, AIDS vb.)
• Makat bölgesinde gelişen kanserler
• Bazı kan hastalıkları (lösemi)
• Deri hastalıkları (egzema, pruritus ani, sedef hastalığı vb.)
• Virütik hastalıklar (herpes, CMV)
• Makat fistülü
• Makat apsesi
• Makat siğili
• Makat sarkması
• Rektal polip
• Sedef hastalığı (psöriazis)

Anal Fissurün neden olabileceği diğer hastalıklar?

• Makat çatlağı kronikleşir ve hasta ilaç veya Botoks’tan yararlanma şansını kaybeder
• Makat apsesi
• Makat fistülü
• Makat darlığı

Anal Fissur hastaları için Zararlı olan gıdalar

Baharatlı gıdalar (kırmızı biber, kara biber, pul biber, acı biber, izot vb.)
Kebaplar
Hamburger
Turşu
Pizza
Alkol
Çay ve kahve (aşırı tüketimi)
Turunçgiller (limon, mandalina, portakal, greyfurt)
Süt ürünleri (peynir, süt, ayran)
Ketçap
Çikolata