Çocuklarda Demir Eksikliği

Demir EksikliÄŸinin Nedenleri Nedir?
Besinlerle Yetersiz Demir Alınımı Çocukların anne sütü yerine demir desteği olmayan mamalarla beslenmesi (pirinç unu ile mama) ve inek sütüne 1 yaşından önce başlanması ve çocuğun günde yarım litreden daha fazla süt içmesi demir eksikliği anemisi gelişmesinde en önemli nedenlerdir. Ek gıdaya geçiş döneminde de bebeğin demirden zengin gıdaları ( kırmızı et, yumurta sarısı, tavuk, balık, kuru baklagiller, pekmez gibi ) yeterince alamamasıdır. Anne sütünün içerdiği demir vücut tarafından iyi emilmektedir. İlk 6 ay sadece anne sütü alan bebekler, 6 aydan sonra uygun ek gıdaların başlanması ve inek sütünün 1 yaşa kadar verilmemesiyle demir eksikliğinden korunacaklardır. Erken doğan ve doğum ağırlığı düşük olan bebeklere 2. Aydan itibaren, zamanında doğan bebeklere ise 4. Aydan itibaren demir eksikliği anemisinden korumak için düşük miktarlarda (1-2 mg/kg) demir ilacı başlanması önerilmektedir. Ayrıca, bitkisel gıdalardaki demirin çok iyi emilmediğinin, C vitaminin demir emilimini olumlu, çayın olumsuz etkilediğinin de göz önünde tutulması gereklidir. Bu nedenle, kahvaltıda yumurtanın yanında portakal suyu veya domates iyi bir seçim olacaktır. Toplumumuzda çoğumuzun tiryakisi olduğumuz çayın ise, bebek ve çocuklara içirilmemesi gerekmektedir. Daha büyük çocuklarda özellikle hazır gıdalarla beslenme alışkanlığı, rejim yapmak amacı ile eksik gıda alımı, çocuğun vejeteryan olması, ya da sosyo-ekonomik durum bozukluğu nedeni ile hayvansal gıdaların alınamaması demir eksikliği anemisine yol açacaktır. Ülkemizde özellikle kırsal bölgelerimizde bile beslenme alışkanlıklarının değiştiği, evlerde tarhana çorbası, bulgur pilavının yerini her 3 öğünde patates kızartmasının aldığı dikkatimizi çekmektedir. Patates de demir miktarı çok yetersizdir. Bu da demir eksikliği anemisinin ülkemizde son yıllarda daha da artmasına neden olmaktadır. Artmış demir ihtiyacı Özellikle düşük doğum ağırlığı olan bebeklerde, zamanından erken doğan bebeklerde, adölesan devresinde ve gebelik ve emzirme dönemlerinde olmaktadır. Gebelikte hafif demir eksikliği olması anne karnındaki bebeği etkilememekte, ancak orta veya ağır demir eksikliği olan annelerin bebeklerinde demir eksikliği anemisi gelişebilmektedir. Çocuklarda inek sütü verilmesi veya inek sütü ile yapılan mamalar nedeni ile sıklıkla demir eksikliği gelişmektedir. İnek sütünde demir içeriği az olmasının yanında barsaklardan kanamaya da yol açması demir eksikliğine neden olmaktadır. İlk 1 yıl içinde çocuklara inek sütü verilmemesi önerilmektedir. Özellikle çocuk günde yarım litreden fazla süt içiyorsa ve fazla miktarda süt içtiği için normal gıdaları almıyorsa o çocukta demir eksikliği anemisi görülmektedir.

Belirtiler Nelerdir?

– Soluk renkte cilt – Halsizlik, huzursuzluk, iÅŸtahsızlık – Büyümede yavaÅŸlama – GeliÅŸim basamaklarında geri kalma – Çabuk yorulma – Toprak, kağıt yeme – Davranış bozuklukları – Sık enfeksiyon geçirme – Katılma nöbetleri – Dikkatini toplayamama – Öğrenme güçlüğü, okulda baÅŸarısızlık görülebilir.

Demir Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?

Demir eksikliği anemisinin tedavisinde ağız yolu ile verilen demir ilacı kullanılmaktadır. Bebeklerde damla veya şurubu, daha büyük çocuklarda tablet veya drajeleri kullanılır. İlacın aç karnına ve öğünler arasında alınması önerilir. Birlikte C vitamini içeren limonata veya portakal suyu ile birlikte verilmesi verilen demirin barsaklardan emilimini artıracaktır. Süt ile birlikte verildiği durumlarda ise demir emilimi azalır. Bir yaşından küçük bebeklerde günde 1 kez kahvaltıdan 30 dakika önce verilmesi ile yan etkiler çok azaltılabilir. Daha büyüklerde 2-3 dozda verilmesi önerilmektedir. Genellikle rahatlıkla tolere edilebilir. Bazı vakalarda yan etkiler görülebilir.
Demir ilacının alımından yaklaşık 1 saat sonra bulantı kusma, mide ağrısı, karın ağrısı olabilir. Bu durum ilacın yemekten hemen sonra alınması ile geçer veya azalır. Eğer semptomlar devam ederse doz miktarı azaltılır veya tablet, draje veya sıvı formüllerden bir diğerine geçilir. Bazı hastalarda ishal veya kabızlık yapmaktadır.
Demir ilacı alındığı sürece özellikle damla veya şurup kullanıldığında dişler geçici olarak siyaha boyanabilir. İlacı verirken dilin arkasına doğru verilmesi dişlerin boyanmasını azaltacaktır. Yine ilacın alındığı dönemde çocukların kakasının koyu renk çıkacağı bilinmelidir.
Hastanın hemoglobin seviyesi yaşına göre normal düzeye gelince demir ilacı depolarının dolması amacı ile yaklaşık 4-8 hafta daha yarı dozda devam edilir. Eğer çocuğun beslenmesi düzeltilir, demirden zengin gıdalarla beslenmesi sağlanırsa demir eksikliğinin tekrar etmesi önlenecektir.

Bebeklerde Demir Eksikliğini Önleme Yolları Nelerdir?

– Ä°lk bir yıl bebeÄŸinizi anne sütü ile besleyin. – EÄŸer anne sütü yetersiz ise bebeÄŸinize demir le güçlendirilmiÅŸ mamalar verin. – Ä°lk 2-3 aydan sonra ek demir verin. – ÇocuÄŸunuzu demir içeriÄŸi zengin gıdalarla besleyin. – 1-2 yaşındaki çocuÄŸunzun içtiÄŸi inek sütünü günlük 500 ml ile sınırlayın. Daha fazlası aldığı demir içeriÄŸi fazla gıdalardan emilimi azaltır ve anemiye sebep olur. – KurÅŸun zehirlenmesi olan bebeklere demir eksikliÄŸi de oluÅŸur. – BebeÄŸinizi haftanın birçok günü demir içeriÄŸi zengin et, tavuk,balık, yumurta, fasulya ve kuru hububatlarla besleyin. – BebeÄŸinize bol bol c vitaminince zengin gıdalar verin (Portakal suyu vs.) C vitamini demirin emilimini arttırmaktadır. ÇocuÄŸunuzun kansız olduÄŸunu düşünüyorsanız mutlaka çocuk doktorunuza baÅŸvurun. SaÄŸlıklı bir hayat bütün bebeklerimizin hakkıdır…

Dr. Hüseyin TATAR
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Medical Park Bursa Hastanesi
Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi Sorumlusu

Benzer Yazılar

Demir Minerali Çocuklarda Dikkat Eksikliği Bebeklerde 0/6 Ay arası beslenme Bebekler ne zaman ne yiyebilir? Çocuklarda 1-5 yaş arası beslenme Bebeklerde 6/9 Ay arası beslenme Bebekte Vitamin Eksikliği Fosfor eksikliği