BAĞIMLILIK NEDİR?
Zararlı maddeleri bilerek kullanmak bağımlılığın bir özelliğidir. Bunun nedeni aslında irade ve isteğimizin değil bağımlısı olduğumuz maddenin davranışlarımızı kontrol etmesidir.
BAĞIMLILIK Bir maddenin yaşamı va sağlığı olumsuz etkilemesine karşın kullanımının devamıdır. Oysa insanın (ve diğer tüm canlıların en temel çabası canlılığınn devamını sağlayabilmektir. Yaşamımızı, sağlığımızı tehdit eden, bize acı ve zarar veren şeylerden içgüdüsel olarak kaçınırız. Hatta diğer hayvanlardan farklı olarak insan düşünebilmesi sayesinde olası zararları çok önceden farkedip önlemler alabilir.Yani yaşmımızı ve sağlığımızı tehdit eden davranışlardan kaçınmak doğamızın gereğidir.
ZARARLI MADDELERİ BİLEREK KULLANMAK Bağımlılığın bir özelliğidir. Bunun nedeni aslında irade ve isteğimizin değil bağımlısı olduğumuz maddenin davranışlarımızı kontrol etmesidir.
İRADESİZ MİSİNİZ? Çoğu kişi iradesiz olduğu için sigarayı bırakamadığını söyler. İrade; TDK sözlüğünde “birşeyi yapıp yapmamaya karar verme gücü” olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda işi gücü olan, eşine, çoçuğuna, topluma karşı sorumluluklarını sürdüren bir kişinin iradesiz olduğu söylenemez.Kişi yaşamının diğer yönlerinde iradeli iken konu sigra olunca iradesiz ise işte bu bağımlılıktır. Zaten tümden iradesiz insan ya delidir ya da bunamış.Sigara konusunda iradeyi kullanamama, davranışı kontrol edememe sözkonusudur. Çünkü madde kişinin davranışını kontrol etmektedir.
BAĞIMLILIĞIN DİĞER ÖZELLİKLERİ
1.Şiddetli madde alma isteği.
2.Bırakma ve azaltma anlamında madde kullanımını kontrol etmede zorluk.
3.Azaltma ve kesme durumunda yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması.
4.Tolerans oluşması.(aynı etkinin elde edilebilmesi için gereken madde miktarını giderek artması)
5.Madde kullanımı yüzünden kişiye keyif veren, mutlu eden faliyetlerin ihmale uğraması.
6.Zararlarının açık olamsına karşı maddenin kullanımında ısrar.
SİGARA AYNEN UYUŞTURUCU VE ALKOL GİBİ BAĞIMLILIK YAPICI BİR MADDEDİR Tabiki her maddenin bağımlılığı kendine has özellikler gösterir. Örneğin uyuşturucu ve alkol çok yoğun fiziksel bağımlılık yaparken sigara daha çok psikolojik bğımlılık yapar.WHO’nun (Dünya Sağlık Örgütü) tanımına göre düzenli olarak günde en az bir adet sigara içmek sigara bağımlılığıdır. Yani günde bir tane bile olsa sigara içmeden duramamak, içmek için yoğun istek duymak, içmemenin kişiye sıkıntı vermesidir.
SİGARA BAĞIMLILIĞI BİR TEDAVİ EDİLEBİLİR BİR HASTALIKTIR Sigaranın madde bağımlılığı olarak ele alınması onu tıbbın ilgi alanına sokmuştur. eskiden sadece kötü bir alışkanlık olarak kabul edilen sigara alışkanlığı, artık tedavi edilmesi gereken bir hastalık olarak görülmekte ve tedavi edilmektedir.
SİGARA BAĞIMLILIĞININ BİLEŞENLERİ
1.Fiziksel Bağımlılık: Bağımlılığa yol açan madde sigaradaki nikotindir.Deneylerde damardan verilen nikotinin kokainden 5 kat daha hızlı bağımlılığa yol açtığı görülmüştür. Sigara içimi sonucu nikotin çekilen nefesi takiben 7 saniyede beyne ulaşır.Keyif verici etki, tokluk hissi oluşturur, dikkati ve uyanıklığı artırır. Hızlı meydana gelen bu iyilik halinin yine hızlı şekilde kaybolması tekrar sigara içme isteği doğurur. Çevre etkisiyle tek-tük sigara içen birisinde birkaç ayda bağımlılık oluşur. Aralıklı olarak toplamda 30 sigara içmekle nikotin bağımlısı olunabildiğini idda eden araştırmacılar vardır. Ancak sigarada görülen fiziksel bağımlılık uyuşturucu ve alkolde olduğu gibi çok güçlü değildir ve kolaylıkla başedilebilir, kısa sürede kaybolur.
Yoksunluk belirtileri; fiziksel bağımlılık nedeniyle madde alınamadığında vücutta yoksunluk belirtileri ortaya çıkar. Bunlar aşırı derece sigara içme isteğiyle beraber, huzursuzluk, yerine duramama, sinirlilik, konsantrasyon bozukluğu gibi belirtilerdir.
2.Psikolojik Bağımlılık: Fiziksel bağımlılığın aksine sigarada psikolojik bağımlılık çok güçlüdür. Sigara içilmediğinde birçok kişi için dayanılmaz bir sigara içme arzusu meydana getirir.
3.Bağımlılığın Davranışsal Yönü: Uzun süre kullanımda sigara içme davranışı otomatikleşir.Şartlanmalar oluşur. Birçok durumla, davranışla, duyguyla sigara içme arasında bağlantılar kurulur. Kimisi sinirlenince, heyecanlanınca, keyiflenince sigara içme isteği duyar. Kimisi çay içerken, yemek sonrası, alkol alırken, banyoo sonrası içer. Kimisi telefonda, direksiyonda, molada, çalışma masasında, hatta kimisi de kül tablası, sigara, çakmak görünce sigara içme isteği duyar. Bu şartlanmalar, bağlantılar zaman içinde oluşur.Her kişide farklıdır. Sigarayı bırakma girişimlerinin başarısızlıkla sonuçlanmasında en büyük pay bu şartlanmalara aittir.Bu nedenle bilişsel-davranışsal tedaviler sigarayı bırakmada ve özellikle bırakmanın sürdürülmesinde oldukça etkilidir.
SİGARAYI BIRAKABİLMEK İÇİN
1.Sigaranın bir madde bağımlılığı olduğu kabul edilmeli ve kişi “ben madde bağımlısıyım” diyebilmelidir
2.Sigara bağımlılığının doğru yöntemlerle başa çıkılabilir, tedavisi olan bir hastalık olduğu bilinmedidir.
3.Sigara içmenin zararları ve bırakmakla elde edilecek yararlar iyi değerlendirilmeli, sigarayı bırakma konusunda istekli ve karalı olunmalıdır.
